Συμμετοχική διαβούλευση στις γειτονιές και στα Δημοτικά διαμερίσματα για τον αστικό σχεδιασμό και την οικιστική ανάπλαση (Ι)

Συμμετοχή-διαβούλευση συναπόφαση (Ι) στις γειτονιές, ως βασικό στοιχείο της δημοκρατίας σε τοπικό επίπεδο και μιας ολιστικής αστικής ανάπτυξης

 «Το γνωστό γραμμικό μοντέλο λήψης αποφάσεων «από την κορυφή προς τη βάση» δεν δουλεύει πλέον αποτελεσματικά και τα στεγανά ανάμεσα στα Κυβερνητικά επίπεδα (Κεντρικό Κράτος, Περιφέρειες, Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, Δήμοι στη δική μας την περίπτωση) γίνονται παράγοντας οπισθοδρόμησης και ανάσχεσης της βιώσιμης-αειφορικής ανάπτυξης. 

Το μοντέλο που κερδίζει έδαφος είναι οι μορφές «συνεργασίας, συν-απόφασης, συν-εξουσίας και συνδυασμένης δράσης» που ξεπερνούν και ακυρώνουν τα κάθε λογής σύνορα ‘είτε εθνικά είτε περιφερειακά είτε τοπικά’ [σημείωση του Ν. Θεοδοσακη] Οι Κυβερνήσεις ‘σε όποιο επίπεδο και αν θέλουν να κυβερνούν’ [σημείωση του Ν. Θεοδοσακη] δεν είναι πλέον οι μοναδικοί και αποκλειστικοί κάτοχοι της εξουσίας.»[1]

Δρ.  Νίκος Θεοδοσάκης THS02102017

Επαναδημοσίευση 05.07.2023

Εισαγωγή

Α. Βρίσκεται η συμμετοχή του πολίτη στα κοινά σε κρίση?

1 Μεταβολή αξιών , οικονομική κρίση, διαφορετική αντίληψη για το τι ειναι κράτος

1.1      Παγκοσμιοποίηση

1.2     Μεταβολή των αξιών

1.3     Οι δημογραφικές αλλαγές

1.4     Νέος Media-πολιτισμός

1.5     Διαρθρωτική οικονομική κρίση των δήμων

1.6     Αυξανόμενη επιρροή της ΕΕ2.         Η ανάγκη μιας ολιστικής  θεώρησης του αστικού    σχεδιασμού

2.1.    Αυξανόμενη προθυμία για συμμετοχή στα κοινά - εμπόδια για την συμμετοχή

2.2     Η κοινωνία των πολιτών και η αστική διακυβέρνηση: Περαιτέρω ανάπτυξη της συμμετοχικής κουλτούρας

3.       Σημαντικές πτυχές μιας κουλτούρας συμμετοχής και σχεδιασμού^[12]

3.1     Δυναμικό και στόχοι

3.2.    Ενεργοποίηση ως προϋπόθεση για μια κουλτούρα συμμετοχής και διαβούλευσης

Fazit

Εισαγωγή

Ο σχεδιασμός αστικής ανάπτυξης  οφείλει να υπηρετεί κατά κύριο λόγο το κοινό καλό και μπορεί να γίνεται συγκεκριμένος κατά την υλοποίησή του σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης και μόνο εάν υπάρχει και λειτουργεί ο θεσμός της ΤΑ. Έχει ως στόχο την επίτευξη και διατήρηση των ίσων ευκαιριών των διαφόρων δημοτικών διαμερισμάτων και των διαφόρων ηλικιακών και κοινωνικών ομάδων μιας αστικής κοινωνίας. Αυτός ο στόχος περιλαμβάνει και ένα σχεδιασμό που λαμβάνει υπόψη του και το φύλο(gender mainstreaming)^[2].

Με συναινετικές λύσεις (ή τουλάχιστον με αποδεκτούς συμβιβασμούς) μπορεί να συμβάλει λόγω της αυξανόμενης κοινωνικής και χωρικής ανισορροπίας, σε περίπτωση συγκρούσεων των διαφόρων θεματικών στόχων, να αντιμετωπιστεί μια δίκαιη εξισορρόπηση των συμφερόντων και συνεπώς να βοηθήσει στη διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης.

Οι δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι για τους πολίτες στις πόλεις και τους δήμους ευκολότερα βιώσιμες και με άμεση απόκτηση εμπειρίας από ότι σε άλλα επίπεδα δημοσίων-κοινωνικών δράσεων αν λειτουργήσει σωστά.  

Συν-δημιουργία μέσω της συμμετοχής των πολιτών αποτελεί συστατικό μιας ζωντανής και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και μια βασική προϋπόθεση για μια βιώσιμη, ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη. Νομιμοποιεί αποφάσεις  της πλειοψηφίας του Δημοτικού Συμβουλίου, ως έκφραση του κοινού συλλογικού οφέλους και βελτιώνει την ποιότητα και την αποδοχή του αστικού σχεδιασμού. 

Ιδιαίτερα σήμερα που πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε έναν άλλο όρο, αυτόν της λεγόμενης «από-ανάπτυξης» ή για να μη φοβηθούν κάποιοι μιας ορθολογικότερης εκμετάλλευσης όλων των πόρων ιδιαίτερα των διατροφικών, θα πρέπει ο πολίτης να ενημερωθεί και να λάβει θέση και σε τέτοια θέματα. 

Η συμμετοχή του πολίτη ωστόσο, αυξάνει την πολυπλοκότητα των διαδικασιών στον σχεδιασμό και στην λήψη αποφάσεων αλλά και στις απαιτήσεις για περισσότερους πόρους φυσικά και μεγαλύτερη εμπειρογνωμοσύνη. 

Συνεπάγεται, ότι για την διοίκηση(τις υπηρεσίες της) και την πολιτική  είναι μία ιδιαίτερη πρόκληση, ιδιαίτερα εάν προχωρήσουμε ένα βήμα ακόμα στη «συν-διαπραγμάτευση του πολίτη με τον Δήμο και όχι μόνο στην διαβούλευση»[Νίκος Θεοδοσάκης].

Η διαπραγμάτευση έχει ισχυρότερο χαρακτήρα για τον πολίτη από μια διαβούλευση. Ο Δήμος και η πλειοψηφική δημοτική παράταξη δεν έχει πάρει λευκή εντολή από τους πολίτες να υλοποιεί εν αγνοία των πολιτών το δημοτικό έργο ή απλά με δημοσιοποίηση στο διαδίκτυο, όπως συνηθίζει τελευταία και έχει κατοχυρωθεί σαν εργαλείο νομιμοποίησης. Δεν τους είπαν: «εμείς σας ψηφίσαμε, κάντε ότι θέλετε ή ότι νομίζετε ότι θα είναι σωστό για μας, αλλά μη μας ενοχλείτε». Βεβαίως η διαπραγμάτευση χρειάζεται και κινητοποίηση των πολιτών όπως θα δούμε παρακάτω. Όμως και εδώ ο πολίτης έχει γίνει δυστυχώς, ιστορικά πλέον, και μάλιστα από πρόσφατη ιστορία  ένα παθητικός καταναλωτής δημόσιων υπηρεσιών.

Η συμμετοχή των πολιτών στην αστική ανάπτυξη κάτω από διάφορες μορφές είναι εδώ και πολύ καιρό αυτονόητη πρακτική σε δήμους και κοινότητες άλλων χωρών. Αυτό ισχύει τόσο για κάποιες άτυπες ιδέες και σχέδια, όσο και για νομικά ελεγχόμενες διαδικασίες, όπως είναι π.χ.  η προετοιμασία των σχεδίων χρήσης γης,  σχέδια ανάπτυξης (χωροταξίας) και θεματικού σχεδιασμού. 

Δεν ανακαλύπτουμε την Αμερική καθώς ο Federalismus λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια στην γηραιά Ήπειρο. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν πολλές θετικές εμπειρίες με την ενεργοποίηση των συμμετοχικών διαδικασιών των πολιτών και τις αναπτυσσόμενες στα πλαίσια αυτά καινοτόμες μέθοδοι, ιδίως στο πλαίσιο της πολεοδομικής ανάπλασης ή αστικής αναγέννησης και της εκπόνησης ολοκληρωμένων σχεδίων αστικής ανάπτυξης γενικώς. Δεν φαίνεται  να υπάρχει έλλειψη κατάλληλων συμμετοχικών εργαλείων, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις μάλλον φταίει  η δυσκολία για αλληλοκατανόηση  με δεσμευτικούς κανόνες και πρότυπα ποιότητας, μιας διευρυμένης κουλτούρας συμμετοχής και διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτειακά συνειδητοποιημένων πολιτών και όχι κατοίκων πολιτών.

Παρόλα αυτά οι εμπειρίες καταδεικνύουν μια σειρά αντιφάσεων και θεμελιωδών ζητημάτων  που απαιτούν συζήτηση σε βάθος για να μη φτάσουμε κάποια στιγμή ad absurdum και σε σημείο να αναζητούμε απλά "γιατροσόφια":

• Το δίλημμα της "διπλής νομιμότητας" για τις αποφάσεις σχεδιασμού από δημοκρατικά νομιμοποιημένους φορείς λήψης αποφάσεων και από τους ίδιους τους πολίτες - ενδεχομένως και μέσω ενός δημοψηφίσματος - μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αμοιβαίας αποδοχής και σε απογοητεύσεις. Αυτό εγείρει το ερώτημα πόσο άμεση δημοκρατία  μπορεί να ανεχθεί η σημερινή αντιπροσωπευτική δημοκρατία.

• Η αντίφαση ανάμεσα στην ευρεία επιθυμία για μια ταχύτερη, πιο διαφανή και με λιγότερο πολυπλοκότητα διαδικασία σχεδιασμού από την μια και μια μόνιμη πίεση νομικών απαιτήσεων και η απαίτηση για την ολοκληρωμένη συμμετοχή του κοινού  από την άλλη - για την οποία  απαιτούνται πρόσθετα μέσα τεχνογνωσίας, ανθρώπινων και άλλων υλικών πόρων.

• Η αντίφαση μεταξύ των ενδιαφερόντων, των χρονοδιαγραμμάτων και των έννομων συμφερόντων των ιδιωτών επενδυτών και της απαίτησης ανοικτών συμμετοχικών διαδικασιών.

• Η αυξανόμενη σημασία των προκαταρκτικών η συνοδευτικών άτυπων διαδικασιών σχεδιασμού και συμμετοχής που συνδέονται με πρόσθετες απαιτήσεις σε οικονομικούς πόρους και προβλήματα διασύνδεσης με άλλες πολιτικές σε τοπικό επίπεδο.

  

Α. Βρίσκεται η συμμετοχή του πολίτη στα κοινά σε κρίση?

1. Μεταβολή αξιών^[3], οικονομική κρίση, διαφορετική  αντίληψη για το τι είναι κράτος.

Κατά την τελευταία δεκαετία έχουν αλλάξει σημαντικά τόσο οι συνθήκες της τοπικής πολιτικής και αστικής ανάπτυξης όσο και οι προκλήσεις για την συμμετοχή των πολιτών.

Λόγοι για τα παραπάνω είναι:

1.1       Παγκοσμιοποίηση

Η διεθνοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας και η αυξανόμενη κυριαρχία «των αγορών» στο κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι, αυξάνει τον ανταγωνισμό σε ζητήματα χωροθέτησης και προωθεί μια συντηρητική προοπτική οικονομικής θεώρησης των κρατικών ενεργειών. Η εξάρτηση της αστικής ανάπτυξης από ιδιώτες και παγκόσμιους επενδυτές όπως επίσης και από χρηματοπιστωτικούς παράγοντες αυξάνεται. Αυτό ισχύει επίσης και για τις αγορές των ακινήτων. Οι διεθνείς επενδυτές ενεργούν συχνά αποκλειστικά πάνω στην επίτευξη του κέρδους και χωρίς δεν χρειάζεται να αφουγκραστούν την αστική κοινωνία και να λάβουν υπόψη τους τις συγκεκριμένες τοπικές συνθήκες και προϋποθέσεις.

1.2       Μεταβολή των αξιών 

Η εξατομίκευση και ο πλουραλισμός του τρόπου ζωής, η ανωνυμία και η ετερογένεια της κοινωνίας σπρώχνουν στα παρασκήνιο το κοινό καλό προς όφελος της εκπλήρωσης των στόχων της προσωπικής ζωής του κάθε ένα απο εμάς. Κοινωνικοί φορείς όπως οι μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι εκκλησίες, τα πολιτικά κόμματα ή σωματεία χάνουν τη δύναμή τους. Όλο και λιγότεροι μπορούν να συγκεντρώσουν και να οργανώσουν ατομικά ενδιαφέροντα. Αντ’ αυτού δημιουργούνται κινήματα τοπικής και διεθνούς αλληλεγγύης.
Συγχρόνως καθιστά όλο και δυσκολότερη την συμμετοχή των πολιτών στην κοινωνική ζωή, μια αυξανόμενη κοινωνική και οικονομική ανισότητα και έτσι τελικά οδηγεί σε διάσπαση της κοινωνίας.
 

1.3 Οι δημογραφικές αλλαγές
Η γήρανση και η μείωση του πληθυσμού σε πολλές πόλεις επηρεάζει σε όλους τους τομείς την δημόσια διαβούλευση αλλά και την διαπραγμάτευση για τα κοινά της πόλης. Αυτό αφορά ειδικότερα τις υποδομές, το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα ενός Δήμου. Την ίδια στιγμή, μειώνεται το ποσοστό των ανθρώπων με μόρφωση που βρίσκονται σε ηλικία εργασίας.


1.4 Νέος Media-πολιτισμός
Ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι παντού και έχουν αλλάξει την κουλτούρα της επικοινωνίας ριζικά. Web 2.0 π.χ. ως πλατφόρμα για την επικοινωνία, την αλληλεπίδραση και τη συμμετοχή, προσφέρει εντελώς νέες δυνατότητες αλληλεπίδρασης: ο καθένας μπορεί να διαδραματίσει ενεργό ρόλο, να σχηματιστούν δίκτυα και να χρησιμοποιήσει τα διαδραστικά εργαλεία επικοινωνίας. Από την άλλη πλευρά όμως, υπάρχει ο κίνδυνος ότι η χρήση των επικοινωνιών που βασίζονται στο Internet και στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης γενικότερα, "βαθαίνει" την «κοινωνική διάσπαση» «διότι ούτως ή άλλως τα τμήματα της κοινωνίας που έχουν στην κατοχή τους τους περισσότερους οικονομικούς και κοινωνικούς πόρους αυξάνουν τα οφέλη τους από μια βελτίωση της πληροφόρησης και των υποδομών επικοινωνιών»[4] .

1.5 Διαρθρωτική οικονομική κρίση των δήμων
Μια μερική (παρά τις αρνητικές εμπειρίες) μέχρι σήμερα ακολουθούμενη ιδιωτικοποίηση και απορρύθμιση κρατικών και δημοτικών ενεργειών, δημόσιας σφαίρας και πολιτικών οδηγεί συγχρόνως με την αύξηση του αριθμού των καθηκόντων για το κοινό συμφέρον, την είσοδο του παράγοντα «ιδιώτης»-«αγορά» σε αυτούς τους τομείς των καθηκόντων, που αρκείται απλά σε μία βασική εξασφάλιση των βασικών υπηρεσιών. Σε πολλές περιπτώσεις οι πόλεις μπορούν να υλοποιούν πλέον τα καθήκοντα τους αυτά μόνο πουλώντας τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Αυτή η εξέλιξη, το κρατικό σύστημα φροντίδας, όπως επίσης και οι προϋπολογισμοί για έκτακτες ανάγκες οδηγούν σε περαιτέρω περιορισμό τον εδαφικό σχεδιασμό και προγραμματισμό των δήμων και περιορίζουν το πεδίο δράσης τους δραστικά.

1.6 Αυξανόμενη επιρροή της ΕΕ
Οι διεθνείς συμβάσεις εμπορίου και υπηρεσιών όπως TTIP CETA & TiSA κ.α. περιορίζουν το περιθώριο ελιγμών και δράσης της δημόσιας διοίκησης σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Περίπου το 70% του συνόλου των κανόνων της ΕΕ έχουν άμεσο ή τουλάχιστον έμμεση επίπτωση στις δημοτικές πολιτικές[5]
Ως συμπέρασμα μπορούμε να πούμε, «ότι οι ρόλοι και οι ευθύνες της κυβέρνησης, των δήμων, των αγορών και της κοινωνίας - μετά από δεκαετίες φαινομενικής σταθερότητας – βρίσκονται σε κίνηση, χωρίς να είναι δυνατόν να μπορούμε να πούμε που τελειώνει αυτή η κίνηση»[6]. Η επιρροή των επενδυτών και σχεδιαστών επενδυτικών projects στην αστική ανάπτυξη σε κάθε περίπτωση αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια και το πεδίο για μια αποτελεσματική συμμετοχή των πολιτών επί ίσοις όροις έχει συρρικνωθεί.


2. Η ανάγκη μιας ολιστικής θεώρησης του αστικού σχεδιασμού
2.1. Αυξανόμενη προθυμία για συμμετοχή στα κοινά - εμπόδια για την συμμετοχή
Οι πολίτες που επιθυμούν να συμμετάσχουν στις διαδικασίες σχεδιασμού, αντιμετωπίζουν επίσης πιο περίπλοκες καταστάσεις όπως π.χ. τις νομικές ή οικονομικές διατάξεις του Ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που περιορίζουν αποφασιστικά το δημοτικό πεδίο δράσης.
 

Συχνά στα πλαίσια χρονικά παρατεταμένων και περίπλοκων διαδικασιών σχεδιασμού εμφανίζεται και η αδιαφάνεια στη λήψη αποφάσεων στον πολιτικό προσκήνιο. Για τους ενδιαφερόμενους ενεργούς πολίτες, τέτοιες μέθοδοι παράγουν υψηλό αίσθημα απογοήτευσης, και πολλοί από αυτούς στρέφονται μακριά από τέτοια θέματα και ασχολούνται με άλλα αντικείμενα, παρά με τα κοινά. Είναι αυτοί που θα μπορούσαν να φέρουν πλεονεκτήματα στην εφαρμογή των γνωστικών αντικειμένων της δημοτικής πολιτικής και του αστικού σχεδιασμού.


2.2. Η κοινωνία των πολιτών και η αστική διακυβέρνηση: Περαιτέρω ανάπτυξη της συμμετοχικής κουλτούρας?
Η βασική ιδέα της αστικής διακυβέρνησης είναι να «εξασφαλίσει ότι οι αποφάσεις των πολιτών δεν γίνονται αποκλειστικά και μόνο από το κράτος, αλλά είναι αποτέλεσμα των διαδικασιών διαπραγμάτευσης, όπου συμμετέχουν πράγματι κρατικοί φορείς, αλλά πού δεν κρατούν οι φορείς αυτοί όλα τα νήματα στο χέρι τους"[7]. 

Η προσέγγιση της αστικής διακυβέρνησης εμπεριέχει στην ιδανική της μορφή τριμερείς συνεργασίες μεταξύ των τοπικών αρχών, των επιχειρήσεων και των πολιτών[8], ενώ στην πράξη σήμερα διαφαίνονται να υπάρχουν ως επί το πλείστον διμερείς μορφές συνεργασίας. Όμως σε τι θα ωφελήσει μια τέτοια διαπραγμάτευση εάν το κράτος σαν κεντρική εξουσία υπαγορεύει ποιοι θα ενταχθούν στη συμμετοχική διαβούλευση? Πραγματικά αδιανόητο αυτό που γίνεται αυτή τη στιγμή στη χώρα μας.

Πηγή:http://www.soziale-stadt-gablenberg.de/sozialestadt/buergerbeteiligung

Χαρακτηριστικά της καλής αστικής διακυβέρνησης στα πλαίσια μιας αειφορικής αστικοποίησης σύμφωνα με το United Nations Centre for Human Settlements (UNCHS UNCHS (2002)[9] είναι:

• Η αειφορία, νοούμενη ως εξισορρόπηση των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών αναγκών των σημερινών και μελλοντικών γενεών οι οποιες συνεπικουρούνται και απο τις κλιματικές απαιτήσεις πλέον.
• Η επικουρικότητα, νοούμενη ως η ανάθεση ευθυνών, αρμοδιοτήτων και πόρων στο πλησιέστερο (χαμηλότερο) κατάλληλο επίπεδο λήψης αποφάσεων.
• Η ισότητα ως προς την πρόσβαση στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και τις βασικές ανάγκες της αστικής ζωής.
• Η αποδοτικότητα στην προσφορά δημοσίων υπηρεσιών και η ώθηση της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης.
• Η διαφάνεια και υπευθυνότητα από πλευράς αυτών που δημιουργούν τις πολιτικές αλλά και των ομάδων των κυρίαρχων συμφερόντων.
• Η προστασία των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων, νοούμενη ως αναγνώριση του γεγονότος ότι οι ίδιοι οι πολίτες είναι ο βασικός πλούτος των πόλεων, ο στόχος αλλά και το μέσο της βιώσιμης ανθρώπινης ανάπτυξης.
• Η ασφάλεια των ατόμων και του περιβάλλοντός τους.

Στα πλαίσια ερευνητικών μελετών για την συμμετοχή του πολίτη στις αποφάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, η προσέγγιση της αστικής διακυβέρνησης σε σχέση με την «κουμούνα των πολιτών» συζητείται σαν ένα ακόμη στάδιο του εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης (μετά την "ταξική κομούνα» και την «κομούνα των υπηρεσιών»[10]. Ειδικά χαρακτηριστικά της είναι:
Ο πολίτης βρίσκεται στο κέντρο του δήμου. Οι ενέργειες της διοίκησης είναι
προσανατολισμένες προς τους πολίτες.
Οι πολίτες δεν είναι μόνο παραλήπτες-αποδέκτες, παθητικοί καταναλωτές θπηρεσιών αλλά και «συμπαραγωγοί» [Νίκος Θεοδοσάκης] των υπηρεσιών και έτσι εμπλέκονται οι πολίτες ενεργά στην κοινότητα. Έτσι λοιπόν αυτός/αυτή είναι από κοινού υπεύθυνοι για τις αποφάσεις που λαμβάνονται με την δική τους συμμετοχή.

Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις σε άλλα ευνομούμενα κράτη, ότι η ανάπτυξη της "κοινωνίας των πολιτών" σε πολυάριθμα δημοτικά πεδία δράσης έχει ήδη ξεκινήσει. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία μπορεί κάλλιστα να συνδεθεί με τις καινοτόμες προσεγγίσεις της «κοινότητας των πολιτών" ή της «αστικής διακυβέρνησης». Για να διευκολυνθεί η αλληλεπίδραση μεταξύ κράτους και κοινωνίας, με την έννοια της «κοινότητας πολιτών» και της «αστικής διακυβέρνησης», θα πρέπει να διερευνηθεί και η συνταγματική τους εντολή, προφανώς. Επίσης θα πρέπει να νομιμοποιούν τόσο την εμπλοκή όσο και την συμμετοχή των πολιτών και των οικονομικών παραγόντων. Η αστική διακυβέρνηση μπορεί να αναπτυχθεί μόνο εάν υπάρχει μια τέτοια «επικοινωνιακή κουλτούρα σχεδιασμού» που να μπορεί να θέτει βάσεις για ένα «αξιόπιστο κλίμα διαλόγου»[11].

Εάν όμως το ιδεώδες «κομούνα των πολιτών» μπορέσει να εφαρμοστεί, αυτό είναι ένα ερώτημα. Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι στο δια ταύτα το ιδεώδες αυτό θα περιοριστεί σε μία εθελοντική ενασχόληση με τα κοινά στο Δήμο. Κάτι που από αυτό το σημείο εδώ θεωρούμε ότι ισχύει αλλά η πρόκληση είναι να καταφέρεις την διαλεκτική συμμετοχή της γειτονιάς στο γίγνεσθαι της πόλης.

Προσεγγίσεις μιας καλής και πρακτικής «κουλτούρας συμμετοχής» των πολιτών μπορεί να φανταστεί κανείς σε πολλές πόλεις στα πλαίσια της υλοποίησης των έργων αστικής ανάπλασης ειδικότερα σε μεμονωμένες γειτονιές. Επίσης η επεξεργασία και υλοποίηση ολιστικών αστικών εννοιών ανάπτυξης προσφέρουν διάφορα σημεία προσέγγισης για την περαιτέρω εξέλιξη προς μια κουλτούρα περισσότερο προσανατολισμένη στους πολίτες και στην συμμετοχή τους.


Ο ολιστικός αστικός αναπτυξιακός σχεδιασμός διαθέτει λοιπόν, εντός της δημοτικής διοίκησης, μια κατάλληλη πλατφόρμα για να αναπτύξει συστηματικά αλλά και στην βάση μιας στρατηγικής μια κουλτούρα της συμμετοχής και διαβούλευσης των πολιτών στις δημοτικές διαδικασίες σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων. Η πλατφόρμα αυτή λαμβάνει υπόψη της τις οικονομικές, οικολογικές, κοινωνικές και πολιτιστικές διαστάσεις μιας βιώσιμης πόλης με ισόνομο τρόπο. Η ηθική του δημόσιου χώρου συνήθως παραβλέπεται, κάτι που είναι το σημαντικότερο στην ολιστική διάσταση του σχεδιασμού, καθώς αναφέρεται σε όλους τους πολίτες και όχι σε μεμονωμένες κοινωνικές ομάδες.


3. Σημαντικές πτυχές μιας κουλτούρας συμμετοχής και σχεδιασμού[12]
3.1 Δυναμικό και στόχοι
 

Με συστηματική σύνδεση των διαδικασιών του σχεδιασμού και της λήψης αποφάσεων με μια κατάλληλη μέθοδο επικοινωνίας, μπορεί ένα στρατηγικό και συνεργατικό Management αστικής ανάπτυξης να έχει καθοριστική συμβολή στην δημιουργία μιας δημοτικής συμμετοχικής κουλτούρας.
Η πολιτική και η διοίκηση αντιμετωπίζουν την πρόκληση να πρέπει να ανταποκριθούν ταυτόχρονα πληρώντας τα εξής βασικά κριτήρια[13]:

· Αναγνώριση της ποικιλομορφίας των συμφερόντων, καθώς επίσης και της αυτοδιάθεσης και της συμμετοχής των πολιτών.
· Συμμετοχή όλων των κοινωνικών και πολιτισμικών ομάδων του πληθυσμού.
· Έγκαιρη και ολοκληρωμένη ενημέρωση σχετικά με τα προτεινόμενα σχέδια και τα έργα.
· Την αξιολόγηση/εκτίμηση και την αξιοποίηση της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας των πολιτών σε όλες τις φάσεις και διαδικασίες σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων.
· Συνεργατικής κατάρτισης-σχεδιασμού της βάσης των πολιτών για την λήψη αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου σε μια δημόσια και ανοιχτή συζήτηση.
· Φειδωλή χρήση των λιγοστών δημοτικών πόρων - τόσο στις διαδικασίες όσο και στις προτεινόμενες λύσεις.
· Την κατάρτιση αξιόπιστων και δεσμευτικών κανόνων για τις διαδικασίες συμμετοχής.


Οι στόχοι για την περαιτέρω ανάπτυξη της τοπικής συμμετοχής και της κουλτούρας σχεδιασμού μπορούν να περιγραφούν ως εξής:


1. Διευκόλυνση στην συμμετοχή στην διαδικασία της αστικής ανάπτυξη μέσω:
Έγκαιρης ενημέρωσης σχετικά με τα θέματα, τις μεθόδους, τις σχέσεις μεταξύ των θεμάτων τις αλληλεπιδράσεις, και ιδίως τους κανόνες της λήψης αποφάσεων. Οι πληροφορίες είναι μια προϋπόθεση για κάθε διαδικασία συμμετοχής, διότι προωθεί τη διαφάνεια, και ως εκ τούτου την αποδοχή των πολιτικών αποφάσεων. Οι πληροφορίες πρέπει για όλους τους «παίκτες» να είναι ελεύθερα προσβάσιμη. Αυτό είναι μέχρι στιγμής δύσκολο να γίνει πράξη, αν και οι τεχνικές δυνατότητες είναι σίγουρα διαθέσιμες. Αυτό απαιτεί μια παραδειγματική στροφή στην κουλτούρα ενημέρωσης των δημοσίων υπηρεσιών και διοικήσεων.
Συμμετοχικής διαβούλευσης, δηλαδή οι εμπλεκόμενοι και ενδιαφερόμενοι φέρνουν τις ιδέες τους για το έργο. Ταυτίζονται με το έργο, συμβουλεύουν με τις δικές τους τοπικές και τις ειδικές γνώσεις τους ιθύνοντες και αναλαμβάνουν επίσης και την ευθύνη για την συνεργασία αυτή. Αν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των πολιτών προωθούν και στηρίζουν ενεργά την μορφή αυτή της πολιτικής συμβουλής εκ μέρους των πολιτών, ενισχύεται ο ρόλος τους σαν φορέας αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο.
Συναπόφασης(συνεργασίας), οι εμπλεκόμενοι μπορούν στα πλαίσια συγκεκριμένου πλαισίου να συμμετέχουν στην λήψη αποφάσεων, όπως για παράδειγμα στην διαχείριση ενός συγκεκριμένου προϋπολογισμού ενός προγράμματος. Έτσι αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις ενέργειες και τα έργα που σχετίζονται με το πρόγραμμα αυτό. Δήμος, κοινωνία των πολιτών, η οικονομία και οσοι είναι εμπλεκόμενοι είναι ισότιμοι εταίροι στη διαδικασία. Αυτή η εκτεταμένη μορφή της συμμετοχής προϋποθέτει μια κουλτούρα συμμετοχής και σχεδιασμού με γενικότερα αποδεκτά πρότυπα και κανόνες.


2. Επίτευξη καλύτερων ποιοτικών αποτελεσμάτων: Χάρη στην ενσωμάτωση των δεξιοτήτων και των γνώσεων των παραγόντων γίνονται διαφορετικές απόψεις και στόχοι διαφανείς. Αυτά μπορούν να βελτιώσουν την γνωστικότητα σχετικά με τις προϋποθέσεις, τις συνθήκες του σχεδιασμού και έτσι να βελτιωθούν και τα αποτελέσματα του σχεδιασμέ όπως επίσης να λάβουν υπόψη τους και να διευρύνουν τα σημεία τομής των συμφερόντων. Αυτό ισχύει ακόμη και αν δεν υπάρξει ομοφωνία στο πλαίσιο της συμμετοχικής διαδικασίας.


3. Αποδοχή των εννοιών και των μέτρων εφαρμογής της αστικής ανάπτυξης: Μια πλατιά έγκριση των έργων σχεδιασμού θα διευκόλυνε την υλοποίηση των έργων και τη ελαχιστοποίηση της επιβάρυνσης με μια πολιτική και νομική διαμάχη. Επιπλέον, χτίζεται μία εμπιστοσύνη, η οποία απο την πλευρά της δημιουργεί τη βάση για μια καλή μελλοντική συνεργασία. Με αυτό τον τρόπο λαμβάνουν μόνιμο χαρακτήρα οι διαδικασίες προγραμματισμού[14].


4. Συνευθύνη των ενδιαφερομένων πλευρών για την από κοινού επίτευξη αποτελεσμάτων: Αυτό προϋποθέτει την διάθεση της διοίκησης και της πολιτικής, να αφήσουν τους πολίτες να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων ή να τους μεταβιβάσουν σε συγκεκριμένα πλαίσια κάποιες διαδικασίες για λήψη αποφάσεων.


5. Ενεργοποίηση του συνεχούς ενδιαφέροντος της αστικής κοινότητας: Η αντιμετώπιση διαφόρων θεματικών αντικειμένων της αστικής ανάπτυξης οδηγεί σε διαδικασίες εκμάθησης και επομένως σε μια επέκταση των αρμοδιοτήτων όλων των εμπλεκομένων. Αυτές οι διαδικασίες εκμάθησης αφορούν όχι μόνο την τεχνική πλευρά, αλλά ιδίως όσον αφορά την βιωματική πλευρά και την εμπειρία κατά την διάρκεια της συμμετοχής τους, τους βοηθούν να αρθρώσουν τα δικά τους ενδιαφέροντα και συμφέροντα, να τα εκπροσωπήσουν, αλλά και να αναλάβουν την ευθύνη αυτών αυξάνοντας έτσι σημαντικά την συμμετοχή τους στην διαδικασία της αστικής ανάπτυξης.


3.2. Ενεργοποίηση ως προϋπόθεση για μια κουλτούρα συμμετοχής και διαβούλευσης
Η συμμετοχική κουλτούρα δεν θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί αν δεν υπήρχε ενδιαφέρον απο την πλευρά των πολιτών.
Εκπαιδευτικά μειονεκτούσες οικογένειες, γυναίκες, μετανάστες, άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, νέοι, άτομα με καμία επαγγελματική εκπαίδευση υποεκπροσωπούνται σε εκδηλώσεις με συμμετοχή του κοινού δηλαδή με χαρακτήρα διαβούλευσης. Το αποτέλεσμα είναι η έλλειψη αντιπροσωπευτικότητας των αποτελεσμάτων στις συμμετοχικές διαδικασίες.
Για να μπορεί να αλλάξει αυτό, απαιτείται μια ευαισθητοποίηση προσανατολισμένη σε ειδικές κοινωνικές ομάδες, ιδίως (για διαφορετικούς λόγους) σε αυτές που είναι και οι λιγότερο ενεργοί πολίτες. Ειδικότερα, το να απευθύνεσαι προς τους μετανάστες και εκπαιδευτικά μειονεκτούσες ομάδες απαιτεί εντατικές και καινοτόμες προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση των γλωσσικών και πολιτιστικών εμποδίων.

Τι συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας. Κάποιες κοινωνίες μας παρουσιάζουν υψηλό βαθμό ολοκλήρωσης και διασύνδεσης, χαρακτηρίζονται από ευρεία διάχυση γνώσης και πληροφορίας και έχουν υψηλή εγρήγορση και ετοιμότητα κινητοποίησης, ώστε να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.[15] Άλλες – όπως η ελληνική κοινωνία στο σύνολο της όσο και στις επί μέρους κοινωνικές ομάδες- είναι κατακερματισμένες, αποκομμένες από τις πηγές της εξουσίας και της γνώσης και παρουσιάζουν αδράνεια απέναντι σε ευκαιρίες εγρήγορσης και κινητοποίησης.

Fazit
Σίγουρα δεν υπάρχει μαγική φόρμουλα για το πώς μπορούμε να προσελκύσουμε όσο πιο περισσότερους πολίτες. Εδώ υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για πειραματισμούς και εδώ έγκειται και η πρόκληση για διαπαιδαγώγηση της δημαρχιακής εξουσία και των δημοτικών συμβούλων. Είναι σημαντικό ότι κατά το σχεδιασμό μιας διαβούλευσης-συμμετοχής πολιτών θα πρέπει να σκεφτεί κανείς με ποιο τρόπο μπορούν να έρθουν περισσότεροι πολίτες, έτσι ώστε από την αρχή να είναι οι ευκαιρίες πρόσβασης για όλους το ίδιο.

---

[1] Λουδοβίκος Βασενχόβεν, Πόπη Σαπουντζάκη, Πρακτικές Διακυβέρνησης στο Μητροπολιτικό Σχεδιασμό της Αθήνας: Βελτιώνουν τις Προοπτικές Υλοποίησης Χωρικών Παρεμβάσεων Μεγάλης Κλίμακας; Συνέδριο: Γεωγραφίες της μητρόπολης- οψεις του φαινομένου στον Ελληνικό χώρο (Θεσσαλονίκη, 21-22-23 / 10 / 2005).  σ.. 
[2] Βλ. Deutscher Städtetag, Integrierte Stadtentwicklungsplanung und Stadtentwicklungsmanagement –Strategien und Instrumente nachhaltiger Stadtentwicklung, April 2013, p. 1 
[3]  Hans-Peter Müller, Wertewandel (Μεταβολή των αξιών), Bundeszentrale für Politische Bildung. „In entwickelten liberalen Gesellschaften hat sich ein einschneidender Wertewandel vollzogen. Statt Vermögen und Besitztum stehen Selbstverwirklichung und Kommunikation im Vordergrund. Mit dem Wertewandel lässt sich auch die zu beobachtende Individualisierung sowie die Pluralisierung von sozialen Milieus und Lebensstilen erklären“. 31.5.2012, https://www.bpb.de 
[4] Sarcinelli, Ulrich (2011): Medien und Demokratie! - Demokratie in Deutschland 2011 – ein Report der Friedrich-Ebert-Stiftung, Demokratie Deutschland 2011 p. 26. Δευτερογενής πηγή. 

[5] βλ. Schmalstieg , Herbert (2009): in: DEMO, Die Monatszeitschrift für Κommunalpolitik, Heft 5. p. 1 
[6] Selle, Klaus (2007a): Bürgerengagement und Bürgerorientierung in Quartier und Stadt. In: PNDonline, P. 14 
[7] Nuissl, Henning; Hilsberg, Johanna (2009): „Good Governance“ auf lokaler Ebene – Ansätze zur Konzeptualisierung und Operationalisierung. UFZ-diskussionspapiere. Department SUSOZ, 7/2009.5). 
[8] Romeike, Nicole (2009): Urban Governance in Augsburg. Eine Bilanz lokaler Partizipations und

Vernetzungsprozesse. Diplomarbeit im Fach Geographie, Universität Augsburg, Fakultät für Angewandte Informatik, Institut für Geographie, p. 41. 
[9] Sustainable Urbanisation Achieving Agenda 21, Departement for International Development  August 2002, pp.15
[10] Sinning, Heidi (2005): Partizipation – neue Anforderungen an eine bewährte Governanceform. In: Information zur Raumentwicklung, Heft 9/10, 2005, S. 5 79-588 

[11] Selle, Klaus., Stadtentwicklung und Bürgerbeteiligung – Auf dem Weg zu einer kommunikativen Planungskultur? Alltägliche Probleme, neue Herausforderungen, In: Informationen zur Raumentwicklung, Heft 1. Bonn 2007, p. 70. 
[12] Βλ. Deutscher Städtetag, Integrierte Stadtentwicklungsplanung und Stadtentwicklungsmanagement –Strategien und Instrumente nachhaltiger Stadtentwicklung, April 2013, p. 7-11 
[13] Βλ. Deutscher Städtetag, Integrierte Stadtentwicklungsplanung und Stadtentwicklungsmanagement – Strategien und Instrumente nachhaltiger Stadtentwicklung, April 2013, p. 11ff 
[14] βλ. Busch, Lüder (2009): Bürgerbeteiligung in der städtebaulichen Planung – das Beispiel der kreisangehörigen Städte Schleswig-Holsteins, Dissertation am Department für Stadtplanung Hafen City Universität Hamburg, 2009,  p.96-97 

[15] Λουδοβίκος Βασενχόβεν, Πόπη Σαπουντζάκη, Πρακτικές Διακυβέρνησης στο Μητροπολιτικό Σχεδιασμό της Αθήνας: Βελτιώνουν τις Προοπτικές Υλοποίησης Χωρικών Παρεμβάσεων Μεγάλης Κλίμακας; Συνέδριο: Γεωγραφίες της μητρόπολης- οψεις του φαινομένου στον Ελληνικό χώρο (Θεσσαλονίκη, 21-22-23 / 10 / 2005), σ. 3.

zaungastnic: Μητροπολιτικά πάρκα σε Δήμους ΙΙ. “Όταν εκφράζουμε λόγους για τις πράξεις και τις πεποιθήσεις μας, αναδεικνύουμε τον εαυτό μας: ατομικά και συλλογικά, αποφασίζουμε ποιοι και τι είμαστε.” [Albert O Hirschmann]

Μέρος ΙΙ: Πως θα μπορούσε να λειτουργήσει μια πραγματική και βιώσιμη πολιτειακή διαβούλευση σε επίπεδο Δημότη γειτονιάς - Η διπλή νομιμότητα των αποφάσεων σε επίπεδο ΤΑ και γιατί ο θεσμός της ΤΑ απαξιώνει τη θέση των πολιτών και “Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό όν, το οποίο πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί” [Immanuel Kant], η Δημαρχική αρχή δεν εξαιρείται από αυτό.

διάβασμα σε 19 ‘ THS22122017

[Στο μέρος ΙΙΙ θα αναπτυχθούν οι διαφορετικές προσεγγίσεις και οι ευεργετικές λειτουργίες του πράσινου χώρου στο αστικό περιβάλλον για τον πολίτη γενικότερα και όχι των  λεγόμενων  μητροπολιτικών πάρκων.]

Περιεχόμενα

1.      Πολιτική αγωγή και κυβερνησιμότητα

2.      Η συμμετοχή πολιτών στην διαδικασία της  «decision making»  της τοπικής αυτοδιοίκησης ή μια μορφή διπλής νομιμότητας

3.      Ποιες λειτουργικές πτυχές μιας κοινωνίας θέλουμε να αγγίξει μια συμμετοχική διαδικασία πολιτών στην decision making  της τοπικής αυτοδιοίκησης.

4.      Τι διαφορετικό περιμένουμε λοιπόν από μια ενεργή συμμετοχική διαδικασία και όχι απλά από μια παθητική διαβούλευση μέσω δικτυακής πύλης

5.      Η διαδικασία ενεργούς συμμετοχής και συμπαραγωγής μετά από μια συμμετοχική διαπαιδαγώγηση Δημοτών και Δημαρχιακής αρχής

6.   Fazit

 

Εισαγωγή

Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση που βιώνουμε έντονα μετά το 2008 έχει επηρεάσει την οικονομική, κοινωνική, χωρική και οικολογική  των Ελληνικών πόλεων.  Ως εκ τούτου, η κατανόηση των επιπτώσεων που αφορούν το παρόν και το μέλλον τις ποιότητας ζωής στην πόλη παρουσιάζει μία σημαντική έλλειψη προοπτικής και η ερώτηση σχετικά με τις απαραίτητες αστικές μεταρρυθμίσεις και τις συνακόλουθες θεσμικές διαστάσεις των αστικών περιβαλλόντων αποτελεί ένα καίριο ζήτημα, δεδομένου ότι κατά την διάρκεια τις κρίσης, οι πόλεις δεν αποτελούν μόνο ‘το πλαίσιο’ και το επίκεντρο που εκδηλώνεται η κάθε κρίση αλλά και τους διάφορους παράγοντες που δραστηριοποιούνται στο καθημερινό γίγνεσθαι των πόλεων. Το πρόβλημα γίνεται εντονότερο σε μια κοινωνία που δεν έχει νοιώσει πραγματικά ότι κυβερνάται από κάποιον τόσο σε επίπεδο κεντρικής εξουσίας όσο και σε τοπικό επίπεδο. Θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν ότι λείπει η αίσθηση της κυβερνησιμότητας από την πλευρά του πολίτη για τον πολίτη, που είναι μία μακροχρόνια στρατηγική με στόχο την βελτίωση του πλαισίου διαβίωσης του ανθρώπου υπό ένα ανθρωποκεντρικό πρίσμα και πάνω σε μια πιο συμμετοχική πολιτική προσέγγιση του πολίτη από κάθε Δημοτική αρχή.

1.     Πολιτική αγωγή και κυβερνησιμότητα

Η εμπέδωση της κυβερνησιμότητας λοιπόν όχι μόνο ως θεσμική εξέλιξη και σε επίπεδο πόλης αλλά και ως βιωματική εμπειρία στη καθημερινότητα του πολίτη είναι πλέον ένα ευρύ φαινόμενο το οποίο βλέπουμε να αναπτύσσεται σε Ευρωπαϊκό και όχι μόνο επίπεδο με σκοπό την αντιμετώπιση των συνεπειών της κρίσης (νέες μορφές ανισότητας, έλλειψη στέγασης, εκτοπίσεις πληθυσμών, δυσκολίες στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών). Η έννοια της κυβερνησιμότητας, είναι προφανώς ενσωματωμένη σε μια πολύ πιο μακροπρόθεσμη αλλαγή που σχετίζεται με την διακυβέρνηση μιας κοινωνικής πολιτειακής βάσης και προφανώς και του περιορισμένου γεωγραφικού χώρου, των πόλεων, καθώς και σε συγκεκριμένα θεσμικά και πολιτικά πλαίσια. Τα πρόσφατα μέτρα λιτότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη είχαν ως αποτέλεσμα περισσότερες περικοπές στους δημόσιους προϋπολογισμούς και μείωση των δημόσιων υπηρεσιών με την προσδοκία ότι ο ιδιωτικός και ο τρίτος τομέας θα μπορέσουν να καλύψουν τα κενά που απομένει από την αποχώρηση του κράτους μέσω των ιδιωτικοποιήσεων. Το πλαίσιο αυτό έχει επηρεάσει σημαντικά την ικανότητα τόσο των εθνικών όσο και των τοπικών αρχών να υλοποιήσουν την λεγόμενη αστική αναγέννηση υπό την ηγεσία του πολίτη, δίνοντας διεξόδους συμμετοχής στους πολίτες να ασχοληθούν με προβλήματα της πόλης τους, τα προβλήματα της γειτονιάς τους.

Ο μέχρι σήμερα αποξενωμένος τρόπος κυβέρνησης και διοίκησης της πόλης, περιορίζεται σε μια στατική θεώρηση του σήμερα και του ημερολογιακού αύριο. Το δεύτερο όλο και σπανιότερα.

 

Στον αντίποδα, θεωρούμε ότι η καλλιέργεια της συμμετοχικής κουλτούρας θα αποτελέσει μία σημαντική παράμετρο που θα λειτουργήσει ενάντια στους παραπάνω περιορισμούς και θα οδηγήσει στην επιθυμητή σύνδεση των χρηστών με τον χώρο/τόπο. Θα πρέπει να πεισθεί ο πολίτης ότι θα ήταν καλό να σκεφτεί το μέλλον του, χωρίς φόβο συμμετέχοντας σε αποφάσεις σχεδιασμών και προγραμματισμών όσο αφορά το αστικό περιβάλλον διαβίωσής του. Η καλλιέργεια και η εμπέδωση της  συμμετοχικής διαδικασίας θα συμβάλει στην πολιτική αγωγή και έτσι ο πολίτης θα αισθανθεί επιτέλους την κυβερνησιμότητα του- αυτή που τόσο υποσυνείδητα εύχεται. Για αυτό το λόγο, ο κάθε Δήμος θα μπορούσε να αναπτύξει ένα μεθοδολογικό πλαίσιο με το οποίο θα είναι σε θέση να συν-διαβουλεύεται την συναπόφαση των πολιτών σχετικά με θέματα σχεδιασμού και όχι μόνο. Πως εκτιμάται από τους εμπειρογνώμονες η προσέγγιση και η επισκεψιμότητα των πάρκων  σε μια τέτοια έκταση και τόσο μακριά από την πόλη με μια κοινωνικοοικονομική ανάλυση δημοτών που πάει πίσω στο 2011 και μάλιστα σε στοιχεία στατιστικής υπηρεσίας και όχι πάνω σε μια βάση δεδομένων ποιοτικών χαρακτηριστικών διαβίωσης και επιβίωσης των κατοίκων σε γειτονιές, όλων των γειτνιαζόντων Δήμων και μη.

Η συμμετοχική σύμπραξη και συναπόφαση των πολιτών  σε θέματα όπως την ηρεμία και την ξεκούραση και αναψυχή που αγγίζουν την πιο ευαίσθητη πλευρά της καθημερινότητάς τους σε ένα εντονότατο αστικό περιβάλλον όπως αυτό της πόλης. Δώστε ευθύνη στον πολίτη, μη τον απαξιώνετε, με το ρητό «θα τα κάνουμε εμείς γι’ σένα» ή «οι πολίτες είναι ανεύθυνοι» ή «δεν έχουν κουλτούρα».

Άραγε μήπως η εναπόθεση σχεδίων ανάπλασης αποκλειστικά σε ειδικούς λειτουργεί αποτρεπτικά στα ζητήματα που θέτουμε; Πότε άραγε θα ρωτηθεί ο πολίτης για το τι περιμένει από ένα τέτοιο πάρκο? Όταν έχουν ετοιμαστεί τα σχέδια  και έχει περάσει από την Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης και το Δημοτικό Συμβούλιο?  Και στο κάτω-κάτω να πάρει και ο πολίτης την ευθύνη. Μη γίνεται ένας παθητικός καταναλωτής κάποιων υπηρεσιών μόνο.

 

Το ζήτημα της κυβερνησιμότητας, έρχεται πολύ έντονα στο προσκήνιο στην Ελλάδα καθώς είναι γεγονός ότι δεν έχει καλλιεργηθεί καθόλου το συμμετοχικό πλαίσιο στην λήψη αποφάσεων και στον αστικό σχεδιασμό. Έτσι λοιπόν μακροπρόθεσμα η εκπόνηση ενός κοινού προβληματισμού σχετικά με το μέλλον των Ελληνικών πόλεων βρίσκεται στο επίκεντρο του προβληματισμού, εστιάζοντας στην θεσμική καινοτομία, μέσω νέων εργαλείων και μηχανισμών για τη χάραξη μιας βαθύτερης πολιτικής χωρίς απαξίωση του πολίτη.

2.     Η συμμετοχή πολιτών στην διαδικασία της  «decision making»  της τοπικής αυτοδιοίκησης ή μια μορφή διπλής νομιμότητας

Είναι γεγονός ότι το αστικό περιβάλλον γίνεται ελκυστικότερο με την βοήθεια της φύσης και της βλάστησης . Τα μητροπολιτικά πάρκα συνιστούν πολλές λειτουργίες για τον αστικό πληθυσμό, όπως αποδεικνύεται από παρατηρήσεις, επιστημονικές και εμπειρικές έρευνες. Σε αντίθεση με άλλους ανοικτούς χώρους, τα πάρκα προσφέρουν στενή επαφή με τη φύση λόγω της μεγάλης αναλογίας βλάστησης. Αυτός είναι και ένας λόγος που δεν πρέπει να σχεδιάζουμε μόνο ανθρωποκεντρικά το χώρο του πάρκου, αν και πολύ πιθανόν η ανάπλαση του πρώην στρατοπέδου θα λειτουργήσει ευεργετικά για τις γειτονιές του πάρκου.

 

Ο σχεδιασμός λοιπόν του συγκεκριμένου πάρκου θα πρέπει να έχει θεματικό χαρακτήρα έκτος από την λειτουργία του σαν χώρος αναψυχής και ξεκούρασης. Είναι μια ευκαιρία για την πόλη και τους περιφερειακούς δήμους να μπορέσουν να εκτιμήσουν τις δυνατότητες του χώρου τους και τις ικανότητες του ανθρώπινου δυναμικού διαχείρισης των πόρων τους με σκοπό να συλλάβουν όχι μόνο σαν έννοια την λεγόμενη αειφορική εξέλιξη, αλλά και σαν συλλογική διεργασία.

Το πάρκο στα πλαίσια της  περιβαλλοντικό-ψυχολογικής  εκπαίδευσης  θα πρέπει να πείσει εμάς τους κατοίκους σε αυτό που έχουμε τόσο πολύ ανάγκη, την ξεκούραση, την αισθητική και τον σεβασμό απέναντι στο φυσικό περιβάλλον Γιατί όποιος μπορέσει και επιθυμήσει την ξεκούραση και την ηρεμία ο ίδιος είναι ικανός να ευαισθητοποιηθεί απέναντι στη φύση και τον τόπο. Με αυτήν την αφετηρία θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι ένας ευαισθητοποιημένος πολίτης σχετικά με την ανάπλαση θα επιθυμούσε ένα προσβάσιμο πάρκο όχι μόνο για να περάσει την  ελεύθερη ώρα του, με ζώνες ηρεμίας και δράσης, ελεύθερο από αυτοκίνητα, αλλά πάνω από όλα ένα καλά συντηρούμενο και ακέραιο σε λειτουργία πάρκο που θα διαχειρίζεται εν μέρει και ο ίδιος, σαν ένα σύνολο από πολίτες που συνεχίζουν μετά την  υλοποίησή του να ενδιαφέρονται για τον χώρο, την συντήρησή του και την ανανέωσή του.

 

Σε αυτή την κατεύθυνση, σκεφτήκαμε να εξετάσουμε και τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται ο ομώνυμος Δήμος την επικοινωνία και την ενημέρωση των πολιτών για να λάβει μια εικόνα για το τι μπορεί να προτείνει ο πολίτης του συγκεκριμένου Δήμου αλλά και των άλλων γειτνιαζόντων Δήμων. Έτσι θα μπορέσουμε να εξετάσουμε τις δυνατότητες συμμετοχής και δίαυλους επικοινωνίας. Περιηγηθήκαμε λοιπόν την διαδικτυακή πύλη του Δήμου και διαπιστώσαμε ότι υπάρχει ένα αρχείο (PDF) 126 σελίδων. Αυτό το αρχείο πληροφορεί για το στρατηγικό σχέδιο του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά σε χώρο πρασίνου μητροπολιτικής εμβέλειας.

Μετά που θα διαβάσεις, αν όχι 126 σελίδες τουλάχιστον τις 50, και «εξειδικευτείς»  ξαφνικά στα περιεχόμενα και στα προτεινόμενα έργα μέσα από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, ισοϋψείς, κλίσεις, χρήσεις γης κλπ. οι εμπειρογνώμονες προτείνουν ευθαρσώς και με πλήρη σεβασμό στο πρόσωπο του πολίτη να πει τη γνώμη του με ένα απλό κλικ για να στείλει την άποψή του. Ποιος θα  μπορέσει με ποιες γνώσεις να κατανοήσει το κείμενο? Και εν πάση περιπτώσει, τι θέλουν οι σχεδιαστές από τον πολίτη και ποιόν πολίτη? Ποια γνώμη, και  περί τίνος να εισηγηθούν? Ποια γνώμη να εκφράσει? Σχετικά με τι? Με τις χρήσεις ή και τις χωροθετήσεις των δράσεων τους, με το εάν στα 700 μτρ. κάλυψη στεγαστούν οι γυμναστικές ευεξίας, ή εάν θα επιτρέπεται να κυκλοφορούν ποδήλατα  μέσα στο πάρκο ?

 

Αυτή η παθητική ενημέρωση από πλευράς Δημαρχιακής αρχής για να μεταβεί σε ένα επίπεδο μοντέρνας διοίκησης του αστικού χώρου μπορεί να λειτουργήσει  μόνο όταν έχεις απέναντι σου πολίτες που διψούν για να μάθουν τι θα γίνει στην πόλη τους. Όταν όμως δεν το έχεις αυτό αλλά πρέπει  - αν έχεις την ελάχιστη ικανότητα να συνδυάζεις δημοκρατικούς θεσμούς και αειφορία- να φέρεις κάποιους ελάχιστους να σου πουν την γνώμη τους, σπάζεις το κεφάλι σου να δεις τι θα κάνεις ,με τους «πολίτες σου». Θα το λέγαμε «πολιτική αγωγή του πολίτη»..     

 

Αυτοί που θεωρούν ότι με ένα σύνδεσμο στη διαδικτυακή πύλη του Δήμου, εκπλήρωσαν την ευθύνη του Δήμου να συνδιαβουλευτεί τους Δημότες του, δεν πρέπει να έχουν κατανοήσει τι απαιτεί μια αειφόρος αστική ανάπτυξη.

Το Διαδίκτυο είναι η προσωπική προτίμηση που μεγεθύνεται από ένα αλγόριθμο. Ένας ψεύδο-δημόσιος χώρος που αντανακλά τη φωνή που βρίσκεται ήδη στο κεφάλι μας. Αντί για ένα χώρο συζήτησης, παράσταση στον οποίο κάνουμε την εξέλιξη μας, ως κοινωνία, προς την επίτευξη συναίνεσης, τώρα υπάρχει μια συσκευή αμοιβαίας επιβεβαίωσης που μνημονεύεται μάλλον ως "αγορά ιδεών". Αυτό που μοιάζει με κάτι δημόσιο και διαυγές είναι μόνο μια επέκταση των δικών μας προϋπαρχόντων απόψεων, προκαταλήψεων και πεποιθήσεων, ενώ η εξουσία των  πολιτών, των φορέων, των θεσμικών οργάνων και των εμπειρογνωμόνων έχει εκτοπιστεί από τη αριθμητική προσθετική λογική των τεράστιων δεδομένων[Albert O Hirschman]

Και στο τέλος το πιο ανασφαλές μήνυμα προς τον πολίτη: «Μα αφού το αναρτήσαμε στη σελίδα του Δήμου και δεν φέρατε αντίρρηση.»

 

Από τέλη Νοεμβρίου συνεργάτης του blog είχε ρωτήσει γραπτώς στο mail του Δήμου Μελά  για τα πρακτικά της τελευταίας συνάντησης «διαβούλευσης» 11.11.2017 (παρακάτω στο πλαίσιο κειμένου η ερώτηση και η απάντηση). Στις 14.12.2017 θα συνερχόταν η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης για να γνωμοδοτήσει  σχετικά με το στρατόπεδο και το στρατηγικό σχεδιασμό προς το Δημοτικό Συμβούλιο. Δηλαδή θα έλεγε οκ προχωρήστε μάλλον, σίγουρα δεν θα πρότεινε την αναστολή των σχεδιασμών. Μπορεί και να μη συνήλθε η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης.

Μέχρι πάντως την ημέρα της ανάρτησης του άρθρου δεν είχε συμβεί αυτό.

 

3.      Ποιες λειτουργικές πτυχές μιας κοινωνίας θέλουμε να αγγίξει μια συμμετοχική διαδικασία πολιτών στην decision making  της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Από το παρακάτω γράφημα[1] διαφαίνεται για τον κάθε πολίτη, σε ποιο στάδιο μπορεί να κατατάξει την ποιότητα της συμμετοχικής διαβούλευσης και συναπόφασης στην πόλη του. Ας  πάρουμε την πόλη της Θεσσαλονίκης.  Σίγουρα θα δυσκολευτούμε να ανέβουμε- όσο και να διερευνήσουμε ακόμα και τις διαδικτυακές πύλες των Κοινοτικών Συμβουλίων αλλά και του ίδιου του Δήμου γενικότερα- υψηλότερα στη ‘σκάλα της συμμετοχής των πολιτών.’ Ίσως κατορθώσουμε και φτάσουμε στο τελευταίο στάδιο της πολιτικής εκγύμνασης.

Η συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων εκτός από τον εκσυγχρονισμό των διοικητικών δομών και τη βελτίωση δημόσιων υπηρεσιών, στοχεύει επίσης στην ανάκαμψη των τοπικών ή περιφερειακών κοινοτήτων όπως επίσης και στην ενίσχυση εν γένει των δημοκρατικών αρχών.

Καταρχήν το άμεσο ενδιαφέρον είναι να ενεργοποιήσεις τους πολίτες γυναίκες/άνδρες ηλικιωμένους/νέους,  έφηβους /παιδιά, μεσοαστούς και μη, ανέργους, κοινωνικά περιθωριοποιημένους  και να προσπαθήσεις να ενδυναμώσεις την δέσμευση (engagement) των Δημοτών.

Συμμετοχική επίδραση και σύμπραξη  θα υπάρξει όμως μόνο  όταν υπάρξει και input για τους συμμετέχοντες για την δημόσια παράσταση και επικοινωνία-συζήτηση αλλά  και τα τους φορείς με πολιτική εντολή. Στην περίπτωση του πάρκου μας ενδιαφέρει να εκφραστεί η γνώμη των Δημοτών - και γι’ αυτό πρέπει να υπάρχει η interaction- και να σπρώξουμε τον Δημότη να συν-εταιριστεί  και να συν-πράξει στην διαμόρφωση ή ανανέωση των συγκεκριμένων χώρων που θα χρησιμοποιεί ο ίδιος όταν μπορεί και θέλει. Σίγουρα εντός αυτών των πλαισίων θα υπάρχει και η αναγκαιότητα της προσέγγισης ή επίλυση διαφόρων συμπλοκών.

Η επιτυχία μια τέτοιας διαδικασίας εξαρτάται από τους τομείς ενδιαφέροντος δηλαδή το θέμα, την χρησιμότητα και τις συνέπειες της  και βεβαίως να γνωρίζεις και τα όρια μιας τέτοιας διαδικασίας από

την αρχή.

Ιδεατά θα θεωρήσουμε ότι υπάρχουν 4 στάδια επίδρασης της πολιτειακής βάσης στην συμμετοχική διαδικασία:[3]

A.      “Ατομικά χρηστικά οφέλη και βελτίωση προσωπικών επιδεξιοτήτων των συμμετεχόντων πολιτών

B.      Επιρροή επί της δημόσιας σφαίρας και κοινωνίας

C.       Διαβούλευση, γνώμη και παρατηρήσεις των συμμετεχόντων πολιτών

D.      Συναπόφαση και Co-Governace”

 

4.      Τι διαφορετικό περιμένουμε λοιπόν από μια ενεργή συμμετοχική διαδικασία και όχι απλά από μια παθητική διαβούλευση μέσω δικτυακής πύλης.

Πως ο Δήμος θα αποκτούσε με άμεσο τρόπο πρόσβασης στις επιθυμίες «των πολιτών του» για την δημιουργία ενός αστικού πάρκου?

Πως θεωρεί ο Δήμος, ότι ο δημότης θέλει να δει το συγκεκριμένο πάρκο? Σαν αστικό πάρκο ή σαν  εκδρομή εκτός αστικού περιβάλλον και ποιος μπορεί να πραγματώσει τις επιθυμίες του πολίτη της πόλης για μια παραμονή σε μια από αυτές τις δύο κατηγορίες ?  Πως προσεγγίζουν οι διαφορετικές κοινωνικές ομάδες την χρήση τους στο χώρο αυτό και πως – με ποιο τρόπο- βλέπουν την πρόσβασή τους εκεί.

Κατά την ενεργή συμμετοχή των πολιτών πρόκειται για την διατήρηση των όποιων  υπαρχόντων και την αποκατάσταση-ανάκτηση πάλι κάποιων πολιτικών περιθωρίων χειρισμού και τη δημιουργία νέων χώρων διαβουλευτικής συναπόφασης. Από την άλλη πλευρά, δηλαδή της πολιτικής, η πραγματική συμμετοχή των πολιτών απαιτεί σαν προϋπόθεση, ότι οι

 

πολιτικοί ηγέτες της ΤΑ θα πουν 'αντίο' σε μια μέχρι σήμερα καθαρή Top-down πολιτική συμπεριφορά και δείχνουν  προθυμία να συμπεριφερθούν με τρόπο ανοικτό προς τις συμμετοχικές διαδικασίες και ανταλλαγής γνωμών και θέσεων.

Τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε σαν προβληματισμούς πριν να πιάσουμε τη πένα για να ξεκινήσουμε ένα σχεδιασμό ή μια ανάπλαση ενός πράσινου χώρου?

Θα ξεκινήσουμε λοιπόν από ένα επιθυμητό  αποτέλεσμα, το οποίο είναι εκ των ουκ άνευ λογικό,  για να δούμε πως φτάσαμε  σε αυτό το σημείο να θέλουμε σαν πολίτες το συγκεκριμένο έργο, για το οποίο θα λάβουμε και ευθύνη. Είναι μια μεσοπρόθεσμη διαδικασία που θα μπορούσε  να ονομαστεί  πολυφασική διαδικασία, γιατί διαδραματίζεται σε διάφορες αυτοτελής φάσεις του προσχεδίου και του  σχεδιασμού/διαμόρφωσης της αναπτυξιακής ιδέας μέχρι την καταλυτική παρουσίαση του σχεδίου.

Ποιο θα ήταν ένα επιθυμητό αποτέλεσμα για την διαμόρφωση ενός αστικού πράσινου χώρου. Ένα πάρκο για να περάσεις την  ελεύθερη ώρα σου, για αναψυχή,  πολιτισμό και αθλητισμό, στα πλαίσια Fairness  και σεβασμού αντί με απαγορεύσεις και κυρώσεις με ζώνες ηρεμίας και δράσης  για όλους,  καλά προσβάσιμο -ελεύθερο από αυτοκίνητα – με τα πόδια, με ποδήλατο, με τραμ, με λεωφορείο,  καλά συντηρούμενο και ακέραιο  σαν δημόσιος χώρος.

 

5.      Η διαδικασία ενεργούς συμμετοχής και συμπαραγωγής

Αυτό ελπίζουμε όλοι - να καταδείξει τις δυνατότητες  για μια ευρεία συναίνεση ακόμη και σε αμφισβητούμενα ζητήματα μέσω στοχευμένης αλληλεπίδρασης στην επικοινωνία και την ανταλλαγή σκέψεων μεταξύ πολιτών, πολιτικής, διοίκησης, ενώσεων, και φορέων. Το στοίχημα όμως είναι, αρκετοί από τους συμμετέχοντες να συνεχίσουν την ενεργή δέσμευσή τους και να υποστηρίζουν ενεργά την ανάπτυξη και διατήρηση του έργου. Και για να γίνουμε πιο κατανοητοί θα ξεκινήσουμε από το τέλος της διαδικασίας.

Μια προϋπόθεση που βάζουμε εξ αρχής:

·         ελάχιστες κυρώσεις,

·         ελάχιστη αστυνόμευση,

·         συναινετική χρήση των διαφόρων χρηστών. 

Περνώντας λοιπόν στη βάση ενός προσχεδίου της αναπτυξιακής ιδέας, με σκοπό να αρχίσει μία ευρεία δημόσια συζήτηση σχετικά με τους στόχους και τις στρατηγικές για την υπό ανάπτυξη περιοχή ή χώρο, ο Δήμος θα μπορούσε να οργανώσει ένα εναρκτήριο φόρουμ,  το οποίο θα είναι ανοιχτό για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ο στόχος αυτής της διαβούλευσης είναι η δημιουργία μίας κοινότητας ανθρώπων που θα αποτελέσουν την πρώτη ομάδα εργασίας και θα αποτελείται από ειδικούς και χρήστες του πάρκου. Σε αυτό το φόρουμ μπορούν να παρουσιαστούν οι προκαταρκτικές συνομιλίες των ενδιαφερόμενων με σκοπό την αποσαφήνιση βασικών τεχνικών θεμάτων και συνθηκών που θέτει το πλαίσιο. Στην συνέχεια οι καταγραμμένες επιθυμίες, στόχοι και περιορισμοί θα συζητηθούν σε ένα ολοήμερο εργαστήριο με έναν ευρύ και πολυμορφικό κύκλο χρηστών, κατοίκων, συλλόγων και με εκπροσώπους της διοίκησης και της πολιτικής σε βάθος.

 

Τα αποτελέσματα του εργαστηρίου και οι πρόσθετες γραπτές πληροφορίες, προτάσεις και θέσεις των πρωτοβουλιών και συλλόγων που ήδη δραστηριοποιούνται στον χώρο, θα ενσωματωθούν στην περαιτέρω ανάπτυξη της ιδέας του έργου. Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων θα πραγματοποιηθεί στο καταλυτικό δημόσιο φόρουμ. Στην συνέχεια μπορούν να ακολουθήσουν συνοδευτικοί κύκλοι συζητήσεων για εμβάθυνση  με τα ενδιαφερόμενα μέρη και τους εμπειρογνώμονες, προκειμένου να εμβαθύνουν περαιτέρω τεχνικά ζητήματα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας συμμετοχής και να συζητηθούν προβλήματα ή προτάσεις λύσεων, πρέπει να γίνουν επιπλέον διεξοδικές συζητήσεις για συγκεκριμένα θέματα. Παράδειγμα εδώ είναι, η ανταλλαγή πληροφοριών με περιβαλλοντικές οργανώσεις σχετικά με το ευαίσθητο θέμα της φύσης και της προστασίας των ειδών, ησυχίας, νερού, κλπ.. πολύ σημαντικό. Θέλει όμως προσοχή για μια ισορροπημένη θεώρηση των πραγμάτων μεταξύ ανθρωποκεντρικού και φυσιοκεντρικού ήθους προσέγγισης της πραγματοποίησης της αναπτυξιακής ιδέας.

 

Παράλληλα, θα πρέπει να αναπτυχθούν προτάσεις για τη συνέχιση της συμμετοχής των πολιτών και φορέων σε μια μελλοντική εκστρατεία επικοινωνίας και συμμετοχής. Η διαδικασία συμμετοχής πρέπει να έχει θετική απήχηση  τόσο στη δημόσια σφαίρα όσο και στην δημοτική πολιτική, ότι έχει ξεκινήσει πρώτη φορά κάτι παραγωγικό και αποδοτικό για τον πολίτη. Κάτι για το οποίο θα ευθύνεται και ο πολίτης ό ίδιος και δεν θα παραμένει μόνο καταναλωτής έτοιμων υπηρεσιών. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, θα τεθούν σίγουρα θέματα όπως αυτό της κυκλοφορίας εντός και γύρω από το πάρκο με αυτοκίνητο, ποδηλατόδρομοι και εμπορικές δραστηριότητες. Αυτό θα το αποφασίσουν οι κάτοικοι της περιοχής με τις περιβαλλοντικές ενώσεις και συλλόγους γειτονιών και οικιστικών τετραγώνων.

Η αποσαφήνιση των διαφόρων θεμάτων πρέπει να συμπεριληφθεί συνειδητά στη διαδικασία με την υποστήριξη της Δημοτικής πολιτικής γιατί μόνο τότε σίγουρα θα μπορέσει να οδηγήσει σε συναίνεση στο πλαίσιο των συνοδευτικών συζητήσεων, του εργαστηρίου του πάρκου και της καταλυτικής εκδήλωσης. Στις προετοιμασίες για το εναρκτήριο φόρουμ  στις προκαταρκτικές συνομιλίες με τους παράγοντες για τη διερεύνηση των τυχών προβληματικών σημείων της αναπτυξιακής ιδέας μαζί με τους άμεσα ενδιαφερόμενους, τους φορείς εκμετάλλευσης, τις ρυθμιστικές αρχές επαγγελματίες θα τεθούν  σημαντικά καθήκοντα και θέματα, όπως π.χ. τάξη ή ασφάλεια, η καθαριότητα και σίγουρα το αιώνιο πρόβλημα σε ελληνικές πόλεις το θέμα των δημόσιων τουαλετών.

 

Στόχος είναι να  διασαφηνιστούν τα σημαντικότερα προβλήματα/όπως δείχνει ο επόμενος πίνακας-  καθώς και να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση και συνειδητοποίηση των διαφόρων συμφερόντων των εμπλεκόμενων φορέων.

ad a)Το εναρκτήριο φόρουμ 

Μετά την παρουσίαση του τρέχοντος προσχεδίου  της αναπτυξιακής ιδέας έρχονται οι συμμετέχοντες αντιμέτωποι με  περαιτέρω προβληματικούς τομείς, θέσεις, ισχυρισμούς χρήσης και συγκρούσεις. Ο στόχος είναι να ενεργοποιηθούν οι συμμετέχοντες για την περαιτέρω διαδικασία συμμετοχής και να αποκτηθούν οι πληροφορίες που θα συγκεκριμενοποιήσουν ακόμα καλύτερα αυτή τη συμμετοχική διαδικασία. Πραγματοποιείται σε μια μεγαλύτερη αίθουσα.

Στο πρώτο μέρος της εκδήλωσης, οι συμμετέχοντες θα λάβουν μια σύντομη θεωρητική εισήγηση σχετικά με την αναπτυξιακή ιδέα για το πάρκο Παύλου Μελά, την ανάλυση σχεδίασης ενός ανοιχτού χώρου, την ιστορική σημασία του πάρκου καθώς και την τρέχουσα χρήση τους και τα τρέχοντα προβλήματα. Στη συνέχεια θα τους παρουσιαστεί το σχέδιο της επικοινωνίας και συμμετοχής καθώς και η περαιτέρω διαδικασία μαζί με το χρονοδιάγραμμα. Οι συμμετέχοντες θα έχουν την δυνατότητα από την αρχή να συνεισφέρουν στα θέματα που συζητήθηκαν ανά πάσα στιγμή της συζήτησης.

 

ad b) Park - Workshop

Ένα  Σάββατο από 09:00-16:00 ημερίδα με αντιπροσωπευτικούς συμμετέχοντες. Η πρόσκληση θα αφορά το πολύ 50 άτομα.  Θα γίνει σε ένα σχολείο  με κανονικές καρέκλες και τραπέζια από δευτεροβάθμια εκπαίδευση-κοντά στο πάρκο- όπου υπάρχει η υποδομή και τα εργαλεία-μέσα συνεδρίασης και επικοινωνίας έτσι ώστε να μπορούν οι συμμετέχοντες να έρθουν ευκολότερα στην ημερίδα. Η επιτυχία μιας τέτοιας ημερίδας εξαρτάται από την σύνθεσή της. Θα πρέπει να είναι σταθμισμένη με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

1.         Αντιπροσωπευτική επιλογή διαφόρων χρηστών πάρκων

2.         Ισορροπία μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών (ενώσεις πολιτών, θεσμικά όργανα, ενδιαφερόμενα μέρη, κοινωνικές ομάδες)

3.      Φύλο (ισορροπημένη σχέση μεταξύ γυναικών και ανδρών)

4.         Ηλικία (ισορροπημένη αναλογία διαφορετικών ηλικιακών ομάδων).

 

Πως θα γίνει αυτό?  Με  mail δεν είναι και τόσο αντιπροσωπευτικό, δεν έχουν όλοι σύνδεση internet δεν γνωρίζουν όλοι να χειρίζονται το διαδίκτυο δεν έχουν mail.  Άρα με αυτό το τρόπο εκτοπίζεις αρκετούς από το δείγμα.  Πως το χειρίζεσαι? Πρώτα θα αποφασίσεις πως  θα ενημερώσεις, ότι ο Δήμος θέλει και πιέζει για  τη συμμετοχική διαβούλευση ειδάλλως δεν προχωράει το έργο. Παράλληλα ο Δήμος ξεκινάει μια καμπάνια για το τι σκοπεύει να κάνει με τους πολίτες.

Μέσα στους  λογαριασμούς της ΔΕΗ  ή της ΕΥΑΘ βάζεις ένα flyer, σύντομο απλό  «αντιεπιστημονικό» με τι εξής πληροφορίες:

®    Λόγος- δημιουργία Πάρκου και θέλουμε τη γνώμη σας ειδάλλως δεν προχωράει ο Δήμος στην υλοποίηση.

®    Τρόπος επικοινωνίας σε περίπτωση που εκλεγεί κάποιος για να συμμετάσχει- Mail , τηλέφωνο σταθερό κινητό ή ταχυδρομική διεύθυνση

®    Δημογραφικά στοιχεία- Ηλικία, παιδεία, επιστημονικός ή τεχνολογικός κλάδο μισθωτός εργαζόμενος ναι  όχι, ελεύθερος επαγγελματίας ναι  όχι , συνταξιούχος ναι  όχι

®    Το επιστρέφουν - πού?

 

Πρέπει να βρεις σε ποια σημεία αν όχι καθημερινά τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα σε επικοινωνία ο πολίτης/κάτοικος.

Α) με φούρνο

Β) μανάβη

Γ) με super market

Δ) με κλειστή παιδική χαρά

Ε) άλλο…

 

Αποφασίζει που θα επιστρέψει το ενημερωτικό flyer. Προτείνεται  στο φούρνο και στην παιδική χαρά της γειτονιάς του. Να του προτείνουμε ως κάτι καθημερινά πολυσύχναστο μέρος. Με αυτή την επιλογή λαμβάνεις υπόψη σου νέους, γονείς, ηλικιωμένους. Σε ένα από τα δυο θα πάει 1 φορά την εβδομάδα

Και επειδή στο τομέα αυτό έχουμε μεγάλο πρόβλημα και προκειμένου να προσεγγιστούν οι λιγότερο οργανωμένοι πολίτες - που είναι και η πλειονότητα αυτών - , θα ερωτηθούν και οι συνηθισμένοι περιπατητές σε διάφορους χώρους όπως είναι η Τούμπα π.χ. και στο Σειχ Σου σε 2-3 εισόδους τους περιαστικού δάσους για μια ημέρα (Κυριακή με καλό καιρό), για πιθανή συμμετοχή στο workshop πέρα από τη χρήση των κλασικών μέσων ενημέρωσης και της δικτυακής πύλης.

Για την συνέργεια  πολιτικής και φορέων, θα προσκληθούν προσωπικά πολιτικοί εκπρόσωποι (δημοτικοί σύμβουλοι και, ειδικότερα, κοινοτικοί σύμβουλοι), μέλη της επιτροπής εμπειρογνωμόνων για το περιβάλλον και την ασφάλεια, καθώς και εκπρόσωποι των διαφόρων συμφερόντων. Στο πλαίσιο του εργαστηρίου, οι υπάλληλοι των αρμόδιων γραφείων της διοίκησης της πόλης ήταν επίσης διαθέσιμοι για ερωτήσεις, υποστήριξη και υποδοχή ιδεών και συμβουλών.

 

Περίπατος στο πάρκο

Το πρωί πριν το ξεκίνημα  δίωρος περίπατος στο πάρκο για συζητήσεις συνειδητοποίηση του χώρου και παρατήρηση επικίνδυνων (hazard points) σημείων στην διαμόρφωση, όπου χρειάζεται.

 

Plenum το πρωϊ

Γίνεται η παρουσίαση των συμμετεχόντων και η/ο πρόεδρος της σύνθεσης αναφέρεται στο θέμα του workshop.

 

Ομάδες εργασίας

Πριν ή μετά το μεσημεριανό (θα προσφερθεί  και μεσημεριανό στους συμμετέχοντες), θα γίνουν 3-4 θεματικές εργασιακές ομάδες.

Παραδειγματικά θέματα των ομάδων εργασίας:

 

ad c) Καταλυτικό forum

Το καταλυτικό forum θα πραγματοποιηθεί σε αίθουσα του Δημαρχείου. Τα αποτελέσματα μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα που θα χρησιμεύουν ως κατευθυντήριες γραμμές για τη μελλοντική ανάπτυξη του πάρκου. Και έτσι φτάνουμε στο αρχικό μας σημείο αναφοράς από εκεί που ξεκινήσαμε.

•  Ένα πάρκο για να περάσεις την  ελεύθερη ώρα σου, για αναψυχή,  πολιτισμό και αθλητισμό, Fairness  και σεβασμός αντί απαγορεύσεις και κυρώσεις.
•   Ένα πάρκο για όλους με ζώνες ηρεμίας και δράσης.
•   Ένα καλά προσβάσιμο πάρκο -ελεύθερο από αυτοκίνητα –

o  με τα πόδια,

o  με ποδήλατο,

o  με τραμ,

o  με λεωφορείο

•  Ένα καλά συντηρούμενο και ακέραιο σε λειτουργία πάρκο σαν δημόσιος χώρος, ένα καθήκον για την διαχείριση/management και τους χρήστες
•  Το πάρκο των πολιτών- ένας τόπος αναγνώρισης-ιδιοποίησης μέσω δράσης , πληροφόρησης και επικοινωνία

 

ad d) Προοπτικές και περαιτέρω συνεργασία

Περαιτέρω βήματα στην ανάπτυξη της εκστρατείας  π.χ. "Το Πάρκο μας"

• Ανάπτυξη μιας ιδέας (χρονικό πλαίσιο και κόστος) για μια εκστρατεία-καμπάνια για το πάρκο.
• Σχεδιασμός και υλοποίηση υπό την ευθύνη .... με εξωτερική υποστήριξη και σε συνεργασία με τους ενοικιαστές, τα ενδιαφερόμενα μέρη, τις ενώσεις και τους πολίτες.
• Ορισμός των ακριβών θεμάτων και περιεχομένων, π.χ. Σημασία της λεγόμενης  ελευθερίας στο πάρκο, της αναγκαιότητας ύπαρξης "κανόνων του παιχνιδιού", της "αρχής της δικαιοσύνης."
• Συμμετοχή διαφόρων ομάδων ενδιαφερομένων, π.χ. σύλλογοι, νέοι και ίσως φοιτητικό συμβούλιο.
• Εφαρμογή των στοιχείων της εκστρατείας σε διάφορες μορφές  σχέσεων  με το πάρκο π.χ. Ξεναγήσεις, χορηγίες, υιοθεσίες, δένδρων, πιστώσεις ορισμένων χώρων σε πολίτες.
• Δημιουργία (ως μόνιμη πηγή πληροφοριών), π.χ.  μια Ιστοσελίδα "Το πάρκο μας", Πάρκο App.
• Διευκρίνιση ανοικτών ερωτήσεων, π.χ.  διευκρίνιση με την χρήση τουαλέτας.

• Συντονισμός με τους διαχειριστές για τη διαχείριση της συντήρησης και φροντίδας του πάρκου, διευκρίνιση για την εφαρμογή μέτρων οργάνωσης και κατασκευής της κυκλοφορίας στο περιβάλλον του πάρκου.

Fazit

Στο άρθρο παρουσιάστηκε μία πιθανή εναλλακτική σχετικά με την ανάπλαση του μητροπολιτικού πάρκου του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά, και συγκεκριμένα ενεργής συμμετοχικής συν-διαβούλευσης και συναπόφασης.

 

Παρόλο που θεωρείται ότι δεν έχει επικεντρωθεί το καθήκον του Δήμου και των εξωτερικών ή εσωτερικόν συνεργατών του στο τι επιθυμεί και τι μπορεί ο πολίτης να διαδραματίσει όσο αφορά τις επισκέψεις τους στο πάρκο και με ποια οικονομική δυνατότητα  δαπάνης του,  η  εισήγηση μας  αναφέρεται με συγκεκριμένα παραδείγματα  στη ροή των διαδικασιών  ενός  συμμετοχικού σχεδιασμού, με τον πολίτη να συμπράττει. Ο ίδιος  συνδέεται άμεσα με την προσπάθεια συγκρότησης, ανάδειξης και προώθησης της ταυτότητας του τόπου, μέσα από συλλογικές διαδικασίες στοχεύοντας στην ενίσχυση της αίσθησης του τόπου για τις αστικές γειτονιές και την πόλη. Προπάντων όμως για  όλα αυτά τα ευεργετικά που θα μπορούσε να του προσφέρει ένας πράσινος χώρος στη γειτονιά του και όχι σαν ένα μητροπολιτικό πάρκο, του οποίου η χρήση είναι χρονικά και περιοδικά περιορισμένη και δεν αποφέρει τα ευεργετήματα της φύσης στον άνθρωπο που θα προσέφερε ένα όμορφος πράσινος χώρος στη γειτονιά ή ακόμα και δένδρα στους δρόμους. Και το αναφέρουμε εδώ, διότι πιστεύουμε ότι πόροι που θα έπρεπε να στοχεύουν στην αναβάθμιση των συνοικιών και γειτονιών  δαπανώνται σε χώρους που apriori δημιουργούν την αίσθηση, ότι πρωταρχικά  υλοποιούνται δημόσιοι χώροι προς ικανοποίηση φιλοδοξιών και προς διαιώνιση κάποιων ενεργειών σαν  έργο τέχνης παρά για την χρήση από τους πολίτες. Και δεύτερο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό ότι εντοπίζεται μια ανακατανομή των ικανοποιήσεων των επιθυμιών των πολιτών από τους κοινωνικά ασθενέστερους στους κοινωνικά και οικονομικά ευημερείς πολίτες.

 

Τέλος, ευχαριστoύμε το συνάδελφο Γιώργο Χατζηνάκο υποψήφιο Διδάκτορα στην επιστήμη Αστική Γεωγραφία  του Μητροπολιτικού Παν/μίου Manchester για την επιστημονική συνδρομή του στο θέμα.

 

Πηγές-Βιβλιογραφία:

   1. Patrizia, Nanz., Miriam, Fritsche., Handbuch Bürgerbeteiligung Verfahren und Akteure, Chancen und Grenzen Schriftenreihe Band 1200, Bundeszentrale für politische Bildung, 2016

2.   Stadt Leipzig, Bürgerbeteiligung für den Clara-Zetkin- und den Johannapark, Freizeit Kultur und Tourismus, 2016.

3.   BUND: Bürgerbeteiligung für die Zukunft des Tempelhofer Feldes ist mangelhaft, 16. Oktober 2013, http://www.bund-berlin.de/nc/bund_berlinde/presse/ essemitteilungen/detail/artikel/bund-buergerbeteiligung-fuer-die-zukunft-des-tempelhofer-feldes-ist-mangelhaft.html?tx_ttnews[backPid]=447&cHash =45f9ece0e5c764eacb9baa606bcb5649

4.   Maßnahmen zur Umsetzung des nachhaltigen Regenwassermanagements auf dem Tempelhofer Feld, 11.10.13, Pressemitteilung, http://www.stadtentwicklung.berlin.de/aktuell/pressebox/archiv_volltext.shtml?arch_1310/nachricht5081.html

5.   Michael, Braum.,Thies, Schröder., Wie findet Freiraum Stadt?: Fakten, Positionen, Beispiele, Bericht der Baukultur, Bd. 2, 2010, Basel.

6.   Kleiner Tiergarten Ost – frühzeitige Bürgerbeteiligung, http://www.moabitonline.de/ 13377/comment-page-7

7.   Bürgermeisteramt Tübingen, Entwicklungskonzept für den Park am Anlagensee Leitbild und weiteres Verfahren, Planungsausschuss Ortsbeirat Mitte/West zur Kenntnis, Gemeinderat, 11.06.2007.

8.   Stadtgrün für alle – Hamburg gemeinsam gestalten und erhalten, http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:EhUbBq7JTm4J:www.hamburg.de/contentblob/4402742/ca22a7bc2a047d8f7830b29a178e95d1/data/d-7-dialog-broschuere.pdf+&cd=32&hl=el&ct=clnk&gl=gr&client=firefox-b

9.   S, Joss., (2003): Zwischen Politikberatung und Öffentlichkeitsdiskurs – Erfahrungen mit Bürgerkonferenzen in Europa. In: Schicketanz, S. & Naumann, J. (Hg.), Bürgerkonferenz: Streitfall Gendiagnostik. Ein Modellprojekt der Bürgerbeteiligung am bioethischen Diskurs. Opladen: Leske + Budrich. 15 – 36.

10. C, Schwarz., & Tigges, A. (2000): Planning for Real. Theorie und Anleitung zum Handeln. Berlin: Technologie-Netzwerk Berlin e. V.

 

 

 

---

[1] http://www.netzwerk-buergerbeteiligung.de/buergerbeteiligung-foerdern/soziale-stadtentwicklung-buergerbeteiligung/

[2] Arnstein, S.R. (1969): A Ladder of Citizen Participation. In: AIP Journal. July 1996. 216–224,  εδώ σ. 217 μερικώς τροποποιημένο.

[3] Patrizia, Nanz., Miriam, Fritsche., Handbuch Bürgerbeteiligung Verfahren und Akteure, Chancen und Grenzen Schriftenreihe Band 1200, Bundeszentrale für politische Bildung, 2016

Θα προτείνουμε από αρκετά εργαλεία συμμετοχικής διαβούλευσης και συναίνεσης το συνδυαστικό εργαλείο συνδιάσκεψη συναίνεσης , και Planning for Real  .

Οι συνδιασκέψεις συναίνεσης πηγάζουν από την ιδέα να φέρεις σε επικοινωνία την επιστήμη με την πρακτική. Σύμφωνα με ήδη υπάρχουσες εμπειρίες φαίνεται ότι οι  ερασιτέχνες σε κάποια θέματα πολίτες μπορούν πολύ γρήγορα μπουν στο νόημα σύνθετων θεμάτων και να εκφράσουν την γνώμη τους κατάλληλα και εξειδικευμένα. Κατά την εκκίνηση, οι συμμετέχοντες θα ενημερωθούν για το έργο που πρέπει να γίνει Ερώτηση. Το ενημερωτικό υλικό (αναφορές ιστορικού, δηλώσεις κλπ.) Εκπονείται από εμπειρογνώμονες και τίθεται στη διάθεση των συμμετεχόντων. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες συναντώνται δύο φορές νωρίτερα από τη διάσκεψη για να λάβουν πρόσθετες πληροφορίες και να επεξεργαστούν ερωτήσεις που θα απαντηθούν από τους εμπειρογνώμονες κατά τη διάρκεια της διάσκεψης. Οι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία να ονομάσουν ή να επιλέξουν τους ίδιους τους εμπειρογνώμονες.

Κατά την εκκίνηση, οι συμμετέχοντες θα ενημερωθούν για το έργο που πρέπει να γίνει Ερώτηση. Το ενημερωτικό υλικό (αναφορές ιστορικού, δηλώσεις κλπ.) Εκπονείται από εμπειρογνώμονες και τίθεται στη διάθεση των συμμετεχόντων. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες συναντώνται δύο φορές νωρίτερα από τη διάσκεψη για να λάβουν πρόσθετες πληροφορίες και να επεξεργαστούν ερωτήσεις που θα απαντηθούν από τους εμπειρογνώμονες κατά τη διάρκεια της διάσκεψης. Οι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία να ονομάσουν ή να επιλέξουν τους ίδιους τους εμπειρογνώμονες.

Planning for Real εργαλείο είναι και για πρωτοβουλίες γειτονιάς όταν οι πολίτες αναλαμβάνουν κάποια κατάσταση στα χέρια τους.

1.Πρωτοβουλία: Μια ομάδα πολιτών συναντάται και δηλώνει δημόσια ότι θέλουν να αλλάξουν κάτι  στη γειτονιά τους ή στο Δημοτικό διαμέρισμα.  Συναντώνται οι ιδέες συλλέγονται και ανταλλάσσονται.

2. Μοντέλο: Δημιουργία ενός σχεδίου για να απεικονιστεί ένα μοντέλο δισδιάστατο της πραγματικής κατάστασης.

3. Παρουσίαση μοντέλου: Το μοντέλο θα είναι σε διαφορετικά σημεία  του χώρου για παρουσίαση.

Ο στόχος είναι να βελτιωθεί το μοντέλο.

4."Ποιος μπορεί να κάνει τι;": Με τη λεγόμενη Ενίσχυση Γειτονίας. Οι πόροι και οι δεξιότητες των πολιτών σε τοπικό επίπεδο.

5. Γεγονός "Γεγονός": Με βάση το μοντέλο οι κάτοικοι κάνουν τις προτάσεις τους σε κάρτες, όπου είναι επιθυμητές οι αλλαγές

6. Προτεραιότητα: Με βάση το μοντέλο και τις προτάσεις προχειροτήτων αναπτύσσονται και συγκροτούνται ομάδες εργασίας.

7. Επεξεργασία θεμάτων: Οι ομάδες εργασίας επεξεργάζονται το θέμα, έρχονται σε  επαφή και έχουν δημιουργούν ένα σχέδιο δράσης. Εφαρμογή των σχεδίων δράσης: Το τελευταίο βήμα θα είναι αυτά που εκπονήθηκαν να υλοποιηθούν το συντομότερο δυνατόν.  Αυτό συμβαίνει - όσο το δυνατόν περισσότερο - από τους ίδιους τους πολίτες.